فاصله در موسیقی چیست و چه کاربردی دارد؟ درسهای تئوری جلسه هفتم

فاصله در موسیقی (Interval) در واقع به اختلافی که بین هر دو نت از نظر بسامد یا فرکانس و همچنین زیر و بم وجود دارد، گفته می شود. هر چه این دو نت از یکدیگر دورتر باشند به طبع فاصله بین آنها هم بیشتر خواهد بود. به طور مثال فاصله بین دو و فا بیشتر از فاصله بین دو و می است.

در حقیقت فاصله در موسیقی اختلاف سطح دو نت روی حامل و یا اختلاف زیر و بم است و حتی روی ساز هم قادر خواهید بود این فواصل را به وضوح مشاهده نمایید. اما قبل از اینکه شما را به صورت کامل با مفهوم فاصله آشنا کنیم، مایلیم یک مرور کوتاه روی مطالبی قبلی داشته باشیم.

در مطالب قبلی که در مورد نت ها و محل قرارگیری آنها روی 5 خط حامل بود به این موضوع اشاره کردیم که هر نت علاوه بر ارزش زمانی و کشش، دارای فرکانس و صدا هم هست که آنها را به 7 نت دو، ر، می، فا، سل، لا و سی تقسیم می کنند. در این بین هر چه این نت ها به خطوط بالایی حامل نزدیک تر شوند، صدای آنها هم زیرتر شده و نت هایی که روی خطوط پایین قرار می گیرند، بم تر خواهند بود. در این مقاله در مورد فاصله در موسیقی صحبت خواهیم کرد.

انواع و اقسام فاصله در موسیقی

در واقع فاصله در موسیقی به دو دسته کلی تقسیم می شود.

• فاصله های متصل و یا Connected/Conjunct: این نوع فاصله ها بین دو نت پی در پی و همجوار مانند دو و ر یا سل و فا است.
• فاصله های منفصل و یا Detached/Disjunct: فاصله های منفصل در حقیقت فاصله بین دو نت ناهمجوار مانند دو و سل است.

اندازه گیری فاصله در موسیقی

برای اینکه بتوانید فاصله دو نت را اندازه گیری نمایید باید تمامی نت های تشکیل دهنده آنها را شمارش کنید و آن را به صورت یک عدد ترکیبی بیان کنید. به طور مثال برای به دست آوردن فاصله بین دو و می باید نت دو، ر و می را بشمارید که برابر می شود با فاصله سوم.

به عنوان نمونه فاصله بین نت فا و سل برابر می شود با فاصله دوم که همان فا و سل است. فاصله نت می تا لا برابر می شود با فاصله چهارم که همان می، فا، سل و لا است. فاصله اول را فاصله هم صدا و فاصله یک نت با همان نت در اکتاو بعدی را فاصله هنگام و یا اکتاو گفته می شود.

اگر فاصله در موسیقی ما از یک اکتاو یا مجموع 7 نت پی در پی، بیشتر باشد، یک فاصله ساده در اختیار خواهیم داشت و اگر این فاصله بیشتر از یک اکتاو باشد، یک فاصله ترکیبی خواهیم داشت. به طور مثال فاصله دو تا دو اکتاو بعدی برابر می شود با فاصله هشتم (دو، ر، می، فا، سل، لا، سی، دو). از این فاصله در موسیقی به بعد را ترکیبی می گوییم چرا که وارد اکتاو بعدی می شویم.

این نشان دهنده این است که تا فاصله هشتم، ساده است و از فاصله نهم به بعد به فاصله ترکیبی تبدیل می شود. اما این نکته را مد نظر داشته باشید که اگر از یک فاصله ترکیبی عدد 7 را کم کنیم، یک فاصله ساده به دست خواهد آمد.

نکته بعدی که باید مد نظر داشته باشید این است که شمردن فاصله در موسیقی به صورت بالا رونده است. این یعنی از نت پایین یا نت بم تر باید شمردن شروع شود و به سمت نت بالاتر یا زیرتر حرکت می کند. به طور مثال برای اینکه بتوانید فاصله دو نت دو و فا را به دست بیاورید، بایستی به این شکل بشمارید: دو ر می فا، که برابر با فاصله چهارم است. به عنوان نمونه فاصله بین فا و دو برابر با فاصله پنجم خواهد شد. در ضمن اگر میخواهید اطلاعاتی در مورد کسر میزان در موسیقی کسب کنید همین الان روی لینک مربوطه کلیک کنید.

پرده و نیم پرده در بحث فاصله در موسیقی

در بالا به این موضوع اشاره کردیم که فاصله متصل همواره بین دو نت همجوار قرار دارد و به نوعی فاصله دوم به شمار می رود. اما نکته اینجاست که این فاصله متصل بین نت های متفاوت همواره یکسان نخواهد بود و بین برخی از نت ها کوتاه تر خواهد بود. در این بین فاصله های بلند را پرده یا Whole Step و فاصله های کوتاه تر را نیم پرده و یا به اصطلاح Half Step می گویند.

در فاصله در موسیقی هر نیم پرده، نصف پرده است و این یعنی هر پرده از دو نیم پرده تشکیل شده است. نیم پرده در موسیقی غربی، کوچک ترین فاصله بین دو نت به شمار می رود. همین مورد در موسیقی های ایرانی به ربع پرده مشهور است. یعنی بین هر نیم پرده می تواند یک نت وجود داشته باشد. فاصله دوم نیم پرده به دوم کوچک و فاصله دوم یک پرده به دوم بزرگ مشهور است. حالا خودتان مشخص کنید که کدام نت ها فاصله نیم پرده ای و کدام فاصله ها یک پرده ای هستند؟

اگر تمامی نت ها در حالت عادی خودشان قرار داشته باشند و هیچ نشانه تغییر دهنده ای نداشته باشد، فاصله تمامی نت ها یک پرده ای است به غیر از فاصله بین دو نت می، فا و همچنین سی و دو که نیم پرده ای هستند. این یعنی فاصله می – فا و سی – دو ، دوم کوچک و مابقی فواصل دوم بزرگ است.

با توجه به اینکه چند پرده و یا نیم پرده در فاصله در موسیقی وجود دارد، صفت ها و کیفیت های متفاوتی هم پیدا می کنند که به بنیه فاصله معروف هستند. به طور مثال فاصله سوم، بسته به اینکه شامل چند نیم پرده است می تواند کوچک، بزرگ، کاسته و یا افزوده باشد. در این بین برای اینکه مفهوم بنیه را بهتر یاد بگیرید در ابتدا بایستی چند تمرین در مورد فاصله ها انجام دهید: در ضمن اگر میخواهید با بهترین کتاب تئوری موسیقی آشنا شوید کلیک کنید.

تمرین برای یادگیری بهتر فاصله در موسیقی

در نت های دو-سل، سل-دو، فا-لا، لا-فا، می-سی، سی-می فاصله ها را مشخص نمایید

تعداد پرده و نیم پرده‌های فاصله ر –فا، فا- ر، سی- فا، می- دو، لا – دو را حساب نمایید

پیشنهاد ما

اگر می خواهید تئوری موسیقی برای آهنگسازی با کامپیوتر به صورت اصولی و با زبانی ساده یاد بگیرید روی لینک آبی رنگ همین بخش کلیک کنید.